Projekty

Projekty badawcze od 2010 roku:

Od Meroe do chrześcijaństwa, dolina środkowego Nilu w okresie intensywnych przemian społeczno-kulturowych w świetle badań ceramiki z wielokulturowego stanowiska Selib (Sudan)

Rola w projekcie: kierownik projektu
Źródło finansowania: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, NPRH – moduł wspierania młodych naukowców 2.1, nr 21H130714
Okres realizacji: 24 miesiące (2015 – 2016)

Słowa klucze: Nubia, Meroe, okres chrześcijański, ceramika, Selib

Skrócony opis:

    Projekt badawczy dotyczy wielopłaszczyznowego opracowania ceramiki pochodzącej z wykopalisk archeologicznych na stanowisku Selib w północnym Sudanie, prowadzonych przez polską misję Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW, kierowaną przez dr. hab. Bogdana Żurawskiego z Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych Polskiej Akademii Nauk. W pracach tej misji mgr Cedro uczestniczy od 2010 roku, kiedy to również rozpoczęła się regularna eksploracja archeologiczna w Selib. Udział w tych pracach pozwolił jej na zgromadzenie wiedzy na temat pozyskiwanych z badań źródeł, ceramiki w szczególności, oraz ich archeologicznego kontekstu. Mgr Cedro uważa, że stanowi to dobre podłoże dla realizacji programu badawczego jaki chciałaby przeprowadzić w ramach niniejszego projektu.

    Ze względu na wielokulturowy charakter stanowiska Selib, przedmiot badań stanowić będzie ceramika obejmująca stosunkowo szeroki horyzont czasowy od okresu meroickiego (I-III w. n.e.) do wczesnego okresu chrześcijańskiego (VI-VII w.) w Nubii. Podstawy wiedzy na temat ceramiki nubijskiej z tego zakresu czasowego wypracowane zostały na bazie materiałów pozyskanych w trakcie intensywnych badań ratowniczych, które w latach 60-tych objęły obszar Dolnej Nubii, obecnie znajdujący się pod wodami Jeziora Nasera. Powstała na podłożu tych źródeł praca W.Y. Adamsa Ceramic Industries of Medieval Nubia do dziś stanowi najpełniejsze kompendium, będące punktem odniesienia przy rozpoznawaniu chronologii czy typologii meroickich i średniowiecznych nubijskich naczyń. Jednak typologia Adamsa zawodzi w przypadku ustaleń dotyczących materiałów pochodzących z Górnej Nubii, regionu rozciągającego się na południe od II katarakty nilowej, gdzie w basenie dongolańskim, położone jest również stanowisko Selib. Pojawiające się nowe publikacje ceramiki z tego obszaru, głównie w postaci dosyć ogólnych raportów lub katalogów towarzyszących wystawom, pokazują jak bardzo materiały z Dolnej i Górnej Nubii różniły się między sobą. Przy czym te ostatnie wciąż nie doczekały się całościowego opracowania, które pozwoliłoby na wydobycie całego potencjału informacyjnego i interpretacyjnego, jaki tkwi w tego typu źródłach. Realizacja niniejszego projektu byłaby krokiem do wypełnienia tej luki i odpowiedzią na oczekiwania międzynarodowego środowiska nubiologów dysponujących wciąż ograniczonymi możliwości pracy na zbytnio rozproszonym lub niedostatecznie opracowanym materiale.

    Badania, które zamierza przeprowadzić wprowadzą do dyskusji naukowej nowy dotychczas niepublikowany materiał źródłowy, pochodzący z wciąż mało rozpoznanego okresu w dziejach Nubii. Punktem wyjścia dla realizacji projektu stanowić będzie jej udział w wykopaliskach archeologicznych w Sudanie, na stanowisku, z którego pochodzi ceramika będąca przedmiotem analiz. Badaniem objęty zostanie zarówno materiał pochodzący z czterech dotychczasowych sezonów eksploracji, znajdujący się obecnie w magazynach w pobliżu stanowiska, jak i nowe znaleziska odkrywane na bieżąco w trakcie kolejnych zaplanowanych już prac archeologicznych w Selib.  

    Jednym z najważniejszych celów programu badawczego jest komparatystyczna analiza poszczególnych zespołów ceramicznych z Selib na przestrzeni czasu. Szczególny nacisk chciałabym położyć na wyodrębnienie naczyń importowanych, których znaczenie, jako wyznacznika kontaktów nie tylko handlowych, ale także kulturowych, jest szczególnie istotne. Prześledzenie zmian, jakie w Selib na przestrzeni kilku stuleci nastąpiły w zakresie technologii produkcji czy repertuaru form naczyń umożliwi lepsze zrozumienie przemian, które miały miejsce także w przestrzeni społecznej i kulturowej lokalnego osadnictwa. W szerszym kontekście łączą się one z procesami, którym cała Nubia podlegała po upadku państwa Meroe, w okresie wielkich ruchów plemion i wreszcie po wyodrębnieniu się chrześcijańskich królestw. W celu przeprowadzenia tego typu rozważań sięgać będę do różnych kategorii źródeł, zarówno archeologicznych jak i historycznych. Odbędę w tym celu kwerendy w zagranicznych bibliotekach i muzeach (m.in. w British Museum w Londynie, Royal Ontario Museum w Toronto, Muzeum Narodowym w Chartumie).

    Realizacja programu badawczego stanie się ważnym krokiem ku lepszemu poznaniu wciąż zagadkowego okresu w dziejach Nubii. Wymiernym efektem badań będzie przygotowanie publikacji w języku angielskim, w której kompleksowo opracowany zostanie zupełnie nowy materiał źródłowy. Wyniki projektu staną się istotnym punktem odniesienia dla międzynarodowego środowiska archeologów i historyków, w szczególności badaczy Nubii i ceramiki z doliny Nilu oraz basenu Morza Śródziemnego. Rezultaty badań upowszechniane będą w artykułach i na kongresach, zarówno krajowych jak i międzynarodowych. Będzie to jednocześnie promocja odkryć polskich misji archeologicznych w Sudanie oraz wkładu naszych instytucji naukowych w rozwój wiedzy.

Kontakty handlowe regionu Murcji (Hiszpania) ze światem śródziemnomorskim w starożytności na podstawie źródeł archeologicznych i historycznych (Commercial contacts the region of Murcia (Spain) with the Mediterranean world in Antiquity on the basis of archaeological and historical sources)
Kierownik projektu: prof. dr hab. Iwona Modrzewska-Pianetti
Rola w projekcie: współwykonawca – opracowanie terakotowych lampek oliwnych z regionu Murcji w Hiszpanii
Źródło finansowania: Narodowe Centrum Nauki, konkurs HARMONIA 7, nr 2015/18/M/HS3/00248
Okres realizacji: 36 miesięcy (2016–2019)

Słowa klucze: antyczna Hiszpania, Murcja, Begastri, rzymskie szkła, amfory, terakotowe lampy, handel antyczny

 Skrócony opis:

    Hiszpanię z jej bogactwami, krajobrazem i kulturą podziwia wielu ludzi. Dzisiejsza kultura hiszpańska sięga korzeniami kultur iberyjskich okresu przedrzymskiego i rzymskiego. Już Fenicjanie i Grecy zakładali swoje emporia na terenach obecnej Andaluzji i Katalonii. Do wybrzeży dobijały statki wypełnione towarami greckimi, w tym amforami z winem cenionym w całym Śródziemnomorzu. Fenicjanie poszukiwali metali w które obfitowała Hiszpania, a przywieźli do dzisiejszej Andaluzji umiejętności produkcji sosów i konserw rybnych. Grecy pozostawiali swoją ceramikę czarno i czerwonofigurową w zamian za sztabki produkowane przez miejscową ludność z metali Sierra Morena. Opuszczając osady takie jak Tejada la Vieja w pobliżu Sewilli w poszukiwaniu nowych złóż srebra Iberowie zabierali cenne wazy pozostawiając potłuczone naczynia. Początkowo kontakty ludów iberyjskich były pokojową koegzystencją dostarczającą wielostronnych korzyści. Powstawały osady greckie obok
iberyjskich, jak na przykład w Ampurias w dzisiejszej Katalonii. Późniejsza historia antycznej Hiszpanii jest znacznie mniej spokojna. Zainteresowanie metalami przyciągało uwagę także Kartagińczyków i Rzymian. Konflikty przerodziły się w wojny punickie które w konsekwencji, po długoletnich walkach z walecznym ludem Luzytanów zakończyły się opanowaniem Półwyspu przez Rzymian. Powstały rzymskie prowincje Hispania Tarrakońska, Betyka i Luzytania. Przybyli rzymscy osadnicy i kupcy zapewniający im  dostawy towarów do jakich byli przyzwyczajeni w Italii. Powstają faktorie produkujące tradycyjnie sosy i konserwy rybne w rejonie Kadyksu i Malagi, setki tłoczni oliwy nad rzeką Gwadalkiwir i wina nad Ebro. Bardzo ważnym rejonem kontaktów handlowych okresu rzymskiego było wybrzeże Lewantu hiszpańskiego. Pozostałości wraków statków i załadunków w rejonie Cartageny, Walencjii i Murcji najlepiej o tym świadczą. Lewant hiszpański był drogą przez Baleary w stronę Sardynii i tyrreńskiego wybrzeża Italii gdzie docierały przetwory rybne do Pompejów i oliwa z Betyki do stolicy Imperium. Cieśnina Bonifaccio między Korsyką i Sardynią to wielkie wrakowisko z zatopionymi towarami z Hiszpanii jak amfory z garum,  oliwą i sztabki różnych metali. W tej wymianie handlowej na szlaku komunikacji morskiej istotną rolę odgrywał rejon Murcji. W pobliżu Murcji znajduje się stanowisko archeologiczne Begastri gdzie polscy archeolodzy wraz z hiszpańskimi kolegami prowadzą badania archeologiczne. Położone na wyniesieniu stanowisko dostarcza materiałów świadczących o zasiedleniu od okresu prehistorycznego, rzymskiego do wizygockiego. Ekipa złożona z historyka prof. J.A. Moliny z Uniwersytetu w Murcji oraz archeologów prof. I.Modrzewską-Pianetti z Uniwersytetu Warszawskiego, mgr A. Chołuj doktorantki IAiE PAN i mgr K. Trusz wolontariuszki w Instytucie Archeologii UW, postanowiła opracować materiały ceramiczne i szklane oraz materiał epigraficzny z Begastri. Liczne szkła i amfory pochodzące z wykopalisk mogą być produkcji lokalnej, ale i importowane. W różnych okresach historycznych rejon Murcji był ważnym rejonem, gdzie krzyżowały się różne wpływy i interesy  komercyjne. Czy na podstawie szkiełek i rozbitych naczyń ceramicznych można badać kontakty handlowe? Nie tylko można ale nawet trzeba, bo stanowią one materialny dowód tego, co działo się w przeszłości. Oczywiście badany mikrorejon należy odnieść  do całego terytorium Półwyspu, a nawet do innych obszarów  Śródziemnomorza. Jesteśmy przygotowani, aby w Polsce rozwijać zainteresowanie antyczną Hiszpanią. Będziemy też mogli uczyć hiszpańskich kolegów metod badawczych polskiej szkoły archeologii śródziemnomorskiej.

Banganarti & Selib

Od 2010 roku stały członek misji archeologicznej Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW i Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN, prowadzącej badania na stanowiskach Banganarti i Selib w Sudanie.

The Asyut Project

Od 2011 roku członek połączonej misji archeologicznej uniwersytetów w Berlinie, Moguncji (Niemcy) i Sohag (Egipt) prowadzącej badania na nekropoli w Asjut.

Udział w badaniach archeologicznych w Egipcie (Sakkara, Memfis/Kom el-Fakhry) i Sudanie (Stara Dongola, twierdze w rejonie III katarakty).

Publikacje

 2015

 “Selib I. Preliminary report for the 2012 and 2013 seasons”, Polish Archaeology in the Mediterranean  24/1 (Research 2012-2013), s. 352-366.
 “Oil lamps in the Liturgical and Common Folk Practice. The Upper Church at Banganarti – a case study”, [w:] B. Żurawski (red.), Kings and Pilgrims. St Raphael Church II at Banganarti, mid-eleventh to mid-eighteenth century, Warszawa: Wydawnictwo Neriton / IKŚiO PAN, s. 325-338.

2014

(razem z R. Łopaciuk, B. Wasik i M. Wiewióra) “Architectural Studies of the Fortresses in the Third Cataract and Southern Dongola Reach Region”, Études et Travaux, vol.  XXVII, s. 233-256
(razem z B. Żurawski, R. Hajduga, E. Skowrońska, K. Solarska  i T. Badowski) „Banganarti and Selib: season 2011”, PAM  23 (Research 2011), 2014, s. 323-339

2013

(razem z B. Żurawski , T. Stępnik, M. Drzewiecki, T. Badowski, K. Molga, K. Solarska i T. Włodarski) „Banganarti and Selib. Season 2010”, PAM  22 (Research 2010), 2013, s. 273-294

2012

„Zapomniane klasztory, odkrywanie chrześcijańskiego dziedzictwa średniowiecznej Nubii”, [w:] W. Cisły, J. Różański, M. Ząbek (red.), Sudan – bogactwo kultur i wewnętrzne napięcia, Warszawa 2012, Polskie Towarzystwo Afrykanistyczne w Warszawie, s. 95-116,

Konferencje

• Organizacja

• Udział w konferencjacjach

Popularyzacja

Stypendia, wyróżnienia

Stypendium Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW im. K. Michałowskiego w Warszawie, finansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego: Kair, marzec-czerwiec 2012

Członkostwo w organizacjach naukowych

Przydatne linki

Konto na academia.edu

Konto na pbn.nauka.gov.pl